Каханак Вялікай Мядзведзіцы - Страница 91

— А дзе Лорд?

— Адаслалі ў Івянец. Да следчага.

— Пра якую работу ты казаў?

— Стоп! Тут шмат гутаркі. Трэба выпіць… Пасля растлумачу ўсё падрабязна.

Мы выпілі бутэльку гарэлкі, і Шчур пачаў казаць:

— Пакуль на мяжы працавалі нашы фартоўцы, усё было: маё ўшанаванне!.. З’явіліся паўстанцы. Ходзяць за некалькі грошаў. Адзін у аднаго адбівае работу. Адзін другога засыпае. Можна сказаць, не фартоўцы, а хамы! Машыністы ў іх таксама гады. З імі нават «дзікія» не хочуць знацца. Яны клікалі да сябе ў машыністы Сума, дык ён адказаў, што галодны будзе сядзець або ваду жыдам цягаць, чым са жлабамі справу мець! Тое самае сказаў і Бульдог… Некалі перамытнік — то быў зух, а зараз — альфонс, гультай альбо шпанюга! Зараз за пляшку гамэры паўстанец лепшаму хлапцу лязо ў бок усуне. Так, як зрабілі Кручку па намове Альфрэда! I ведаеш, што я зараз прыдумаў?

Я быў вельмі здзіўлены такой незвычайна доўгай для Шчура прамовай і запытаўся ў яго:

— Уласна і жадаю даведацца хутчэй, што ты задумаў.

— Хачу паўстанцкія групы разбіваць і тавар забіраць. Калі гэтак доўга рабіць, купцы перастануць ім даваць тавар. Зразумеў?

— А як уведаеш, куды ідуць?

— Пра ўсё даведаюся ці ў машыністаў, ці ад хлопцаў з груп, ці сам высачу. Дам рады!.. Будзем «крыць» альбо тут, на паграніччы, альбо, сама лепш, у Саветах!

Шчур з усё большым запалам расказваў, як мяркуе весці работу. Паддакваючы, я ўлазіў у размову са сваімі заўвагамі. Незадоўга перад адыходам сябар вымавіў:

— Пазбавілі, чэрці, нас добрых хлапцоў і працы! Але ж і мы ім пакажам па чым фунт перцу!

Праз некалькі дзён з Вільні вярнулася маці Кручка. Яе сын памёр у шпіталі, і матка з дачкой выплакалі па ім усе вочы. Калі глядзеў на іх роспач, мяне ахоплівала ўсё большая нянавісць да паўстанцаў. З нецярпеннем чакаў Шчура, але ён недзе прапаў, і я ўжо пачаў баяцца за перамытніка. Праз некалькі дзён ён прыйшоў. Радасна прывітаўся са мной:

— Даўно б пайшла работа, але не хапала трэцяга хлапца!.. Трэба, каб яго не ведалі паўстанцы.

— Знайшоў?

— Знайшоў! З’ездзіў за ім аж у Радашкавічы!

— Хто гэта?

— Янка Грабар. Ты яго не ведаеш! Клё-ё-вы хлапец! Надзейны і баявы! Да любой працы здатны! I не жмінда… Ведаеш, дзе яго пакінуў… для пачатку…

— Дзе?

— У Петруся Філосафа. Сёння ўвечары прынясём сюды шмат розных рэчаў. Я буду жыць у мястэчку і ўсё выведваць, а вы тут… Трэба пагаварыць з маткай Кручка.

Паклікаўшы бабульку, запыталіся ў яе, ці згодна трымаць нас у хаце, бо мы хочам адчыніць тут пункт. З радасцю згадзілася. Шчур жа паабяцаў добра ёй плаціць!

— Але ж я і так магу! — прамовіла бабулька. — Вы былі яго добрымі сябрамі… Жывіце, як у сябе дома! — і пачала плакаць.

— Вы, мама, не плачце! — адказаў Шчур — Яшчэ пажывём!.. He трэба кідацца ў роспач. Прапала! А з пункта будзеце мець працэнты. Калі доўга шчасліва папрацуем, то збярэце Гэльцы на пасаг!

Я забыўся напісаць, што Каро — сабака Кручка — загінуў пад час бойкі з паўстанцамі. Абараняючы свайго гаспадара, ён кінуўся на іх. Паразрываў рукі, ногі, твары. Аднак адзін з паўстанцаў, лежачы на падлозе, распароў яму знізу бруха.

Таксама забыўся напісаць, што Юлік Вар’ят памёр у шпіталі ад сухот. Пра гэта паведаміў мне праз Шчура Пятрусь Філосаф.

Увечары разам са Шчурам прыйшоў новы сябра — Янка Грабар. Гэта быў мужчына сярэдняга веку, дастаткова моцны і вельмі спрытны. Меў светлыя валасы, якія наперадзе выпалі, і там утварылася досыць вялікая лысіна. Увесь час смяецца і прыплюшчвае ўважлівыя шэрыя вочы. Яму магло быць гадоў 40. Часта паціраў далоні і казаў: «Пайшло!.. Першая катэгорыя!»

Сябры прынеслі два вялікія пакункі. Распакавалі мы іх на гарышчы, дзе мелі схованку і куды можна было, не будзячы маткі Кручка і Гэлю, лёгка залазіць па страсе, а пры небяспецы — уцякаць ва ўсе бакі праз спецыяльна зробленыя для гэтага ў даху дзверцы. I скрозь паблізу рос лес.

У пакунках было шмат усялякага адзення і шапак. Акрамя таго, знаходзіліся там розныя незразумелыя па прызначэнні прылады. Спарадкаваўшы ўсе рэчы, зрабілі нараду.

— Зброі ў нас мала, — прамовіў Шчур. — Дзве машыны на трох. Але заўтра будзе болей!

— Адкуль? — запытаўся ў яго.

— «Адкуль»? — Шчур усміхнуўся і вымавіў: — Сам даведаешся. Заўтра ідзём на першую работу!

Грабар пацёр рукі.

— Ну і пайшло! Першая катэгорыя!

— Каго бяром? — запытаўся я ў Шчура.

— Алінчукоў! — урачыста адказаў Шчур.

— He можа гэтага быць! — не паверыў яму.

— Каб мяне так чэрці ўзялі!..

— Дзе крыем?

— Пад мостам, насупраць Вялікага Сяла. Пойдуць туды з таварам.

— Адкуль ты ведаеш пра гэта?

— Я ўсё ведаю. Там праходзяць кожны чацвёрты і пяты раз… I зараз павінны там ісці. А пра тое, што яны выходзяць раніцай у дарогу, я даведаўся ад аднаго «блатняка».

— Можа, ад Ёські Гусяра?

— Ты яго ведаеш?

— Ведаю.

— Ад яго і пачуў.

— Але ж усе Алінчукі ходзяць узброеныя, а ў нас толькі дзве машыны на трох!

— Таму і секанём іх найперш! Трэба здабыць зброю. Я ўжо ўсё абмазгаваў! — вымавіў Шчур.

Мы пачалі абмяркоўваць падрабязнасці заўтрашняга нашага налёту. Пасля, развітаўшыся з намі, Шчур вярнуўся ў мястэчка, а я з Грабаром, лежачы на гарышчы, перад сном размаўлялі пра ўсё на свеце.

* * *

Вечар быў цёмны і ціхі, як і тады, калі першы раз пайшоў з Юзікам Трафідам за граніцу. Мы знаходзіліся на тым самым месцы, на якім я быў некалі, толькі зараз не сядзеў у канале разам з гуртам перамытнікаў, а на плячах не было ношкі.