Каханак Вялікай Мядзведзіцы - Страница 118

118

Некалькі разоў заходзіў вечарам у мястэчка. Круціўся непазнаны па вуліцах. Адведваў Маманта і ў маўчанні ніў з ім гарэлку. Даў яму шкатулку, у якой былі грошы Грабара (дастаў іх з нашага «банка»). Там было каля 10.000 даляраў і больш 6000 рублёў золатам. Мы зашылі шкатулку ў палатно. Я напісаў на пасылцы зверху адрас маткі Грабара і наказаў Маманту выслаць іх назаўтра каштоўнай пасылкай. Ён зрабіў гэта.

Неяк увечары зайшоў да Ёські Гусяра. З’еў з ім вячэру і выпіў пейсахоўкі. Размаўлялі пра розныя рэчы. У пэўны момант Гусяр сказаў:

— Навошта ты гэта робіш?

— Што?

— Не даеш хлапцам хадзіць за граніцу.

— Бо так мне падабаецца. Бо гэта галодныя фартоўцы.

— Я размаўляў пра гэта з нашымі… ну і з купцамі… Ты ведаеш, што? — казаў Гусяр, жвава махаючы рукамі. — Яны зрабілі б усё! Вырашылі б і з паліцыяй, і з Алінчукамі… Тыя забяруць паказанні… Яны на вуліцу баяцца выйсці!.. А ты можаш мільёны зарабіць… Ты можаш, калі захочаш, сабраць групу і вадзіць яе сам у суполцы з купцамі… на працэнтах… Ты ведаеш, што гэта такое?.. Ты так ведаеш граніцу і розныя дарогі… Кожная група пойдзе надзейна, і на кожнай групе (у два бакі) заробіш сама менш 2000 даляраў… Ты ведаеш колькі гэта будзе за год?..

— Добра, — перапыніў яго. — Але навошта гэта мне?

— Што «навошта»?

— Ну, тысячы даляраў.

— Навошта тысячы?! — вымавіў здзіўлены жыд, рухаючы ў паветры пальцамі. — Гэта ўсе любяць.

— А я тога не люблю і не варта пра тое размаўляць.

Хутка развітаўся з Гусяром. Яго практычны розум не мог мяне зразумець. Напэўна, лічыць мяне вар’ятам, а я яго…

Кожную ноч ішоў рабіць засады на Бэрку Стонагу. Адыходзіў на 10 кіламетраў ад Ракава, у напрамку Волмы і пільнаваў на адной з шасці дарог, па якіх ён прабіраўся. У мяне няма інфарматара, які даваў бы звесткі пра яго, таму лавіў Бэрку ўсляпую… абы стрымаць дадзенае Шчуру слова.

Нарэшце пашанцавала мне яго злавіць. У поўнач неба ачысцілася ад хмар і паказаўся месяц у поўні. Сядзеў у засадзе тут жа за трактам, які вёў з Волмы да Ракава. Размясціўся на ўскрайКу дубовага бору. Ён быў цудоўны. Дубы стаялі высокія, стромкія. Кроны пачыналіся высока над зямлёй.

Я быў адзін. Свяціла мне цыганскае сонца. Спяваў вецер. Шумеў бор. Каля трэцяй гадзіны пад раніцу заўважыў шэрую постаць, якая пераразала поле ў маім напрамку. Я лепей схаваўся. Чалавек, а бачыў яго зараз выразна, ішоў, спяшаючыся, полем ў напрамку лесу… Гэта быў селянін у лапцях і світцы. Ён нёс на плячах мяшок… Спыніўся на рагу лесу, азірнуўся ва ўсе бакі, нару разоў кашлянуў і пайшоў далей. Абмінуў мяне. Праз хвіліну я заўважыў жанчыну, якая крочыла па полі ад тракту, апранутая ў кажух, і мела вялікую ваўняную хустку на галаве і плячах. Была босая. Мела высока падаткнутую спадніцу. Ішла досыць хутка і ўсё азіралася па баках. Пад пахай несла нейкі пакунак. Прапусціў і яе далей. Прайшла, аціраючыся кажухом аб кусты, за якімі я схаваўся. Усцяж глядзеў у бок граніцы. Праз нейкі час заўважыў трэцюю постаць, якая крочыла нізам да лесу. Гэта быў мужчына ў чорнай куртцы і доўгіх ботах. Маё сэрца забілася мацней. Радасць распірала грудзі. «Тыя ішлі „на зман“, а гэты пэўна Станогі».

Незнаёмы набліжаўся да мяне. Пры хадзьбе апіраўся на кій. Калі быў ля кустоў, я скочыў на сцежку, па якой ішоў, і апынуўся насупраць яго.

— Рукі ўгору!

Ён, спяшаючыся, падняў рукі. Кій зваліўся і пакаціўся па зямлі.

— Давай грошы. Жвава!

Станогі хутка павыварочваў кішэні і высыпаў з іх залатыя і срэбраныя манеты. Даваў іх мне:

— Калі ласка, пане… Калі ласка…

— Гэта ўсё?

— Усё, калі ласка, пане.

— Ну, а калі я знайду?

Забаўляўся ім. Шкада хутка вырашаць з чалавекам, якога так цярпліва чакаў шмат начэй сам і разам са Шчурам. Напэўна, ніхто так старанна не выглядаў каханай, як я гэтага жыда.

— Што спадар знойдзе? Я нічога не маю.

— Калі яшчэ што-небудзь знайду… хаця б грош, хаця б адзін даляр, дык ведаеш, што я з табой зраблю?

Станогі шырока адкрывае вочы і аблізвае вусны. Яму горача.

— Я не… не… — спалохана шэпча.

— Не?.. Добра. Распранайся!

Перастаў размаўляць з ім памяркоўна і тузануў за край курткі так, што пасыпаліся гузікі.

— Ну, жвава! Раз, два! Бо я табе дапамагу!

Жыд затрымцеў. Спяшаючыся, сцягваў з сябе куртку і фрэнч.

— Калі ласка, спадар! Што спадар хоча?

— Паглядзець, ці прыгожы.

Ён распрануўся дагала. Тады я звярнуўся да яго:

— Ведаеш што, Бэрка?

Калі пачуў сваё імя, ён тузануўся і здзіўленымі вачыма глядзеў мне ў твар.

— Што-о?

— Ці можаш паклясціся сваім жыццём і жыццём сваіх бацькоў, што не маеш пры сабе больш грошай?

— Каб я так быў здаровы і ўбачыў сваіх бацькоў, як не маю пры сабе ані граша! — Бэрка стукнуў сябе кулаком у голую грудзіну.

— Зараз, Бэрка, веру табе!

Жыд павесялеў і нахіліўся над вопраткай.

— Можна апранацца?

— Што? Апранацца?.. Ах ты, круцель! Ты пакляўся, што не маеш нічога пры сабе, бо быў голы. Даляры ў вопратцы!

Я пачаў пераглядаць уважліва, штука за штукай яго рэчы. У бялізне нічога не было. Таксама нічога не знайшоў у фрэнчы, штанах і камізэльцы. Аднак у халявах ботаў я знайшоў каля тысячы даляраў. З каўняра курткі выняў яшчэ 500 даляраў. У брыльку шапкі нічога не знайшоў. Гэтага было занадта мала. Ведаў, што пераносіць сама менш па 5000 даляраў, за дзве, за тры партыі тавару. Зноў перагледзеў яго боты, распорваючы іх на кавалкі. Нічога ў іх не было. Нічога не знайшоў і ў куртцы, хоць і павыпорваў адтуль усю вату. Мог бы стукнуць Стонагу і пад пагрозай біцця або біццём прымусіць яго сказаць мне, дзе знаходзіцца рэшта грошай. Але гэты сродак быў мне агідны. Раптам мне ў галаву прыйшла адна думка: «Ага! Кій, на які апіраўся!.. Там ёсць грошы!» Тады я зрабіў выгляд, што спыняю свае пошукі.

118