Каханак Вялікай Мядзведзіцы - Страница 110

110

— Зараз прыйдзе. Пайшоў на спірт для нас, — адказаў іншы паўстанец.

Праз некалькі хвілін пачуліся хуткія крокі, скіраваныя ў наш бок. Той, хто ішоў, завярнуў да пуні, адамкнуў вароты і ўвайшоў усярэдзіну. Мы ўзляцелі на ногі і ўслед за ім апынуліся ў пуні. Амаль адначасова засвяцілі ліхтарыкамі і, высоўваючы ў промнях святла рэвальверы, загадалі:

— Рукі ўгору!

— Сядаць!

Зноў абшукаў сланоў. I зноў пачаў з Гетмана. Забіраючы ў яго наган, сказаў яму:

— Як трэці раз знайду ў цябе такую цацку, дык табе са лба ёй мазгі выдзьму! Разумееш?

Абшукаў усіх сланоў. Рабіў гэта знарок марудна. Тым часам Грабар павыкідваў з пуні ўсе ношкі, а Шчур адносіў іх на дзве адразу далёка ў поле. Пасля я загадаў перамытнікам не выходзіць да раніцы і замкнуў вароты. Натуральна, не паслухаюць нас: выйдуць раней, але нас гэта не абыходзіла.

Перанеслі тавар да перакупшчыка, якога Шчур папярэдзіў пра гэта ўдзень. Праз паўгадзіны пасля гранды тавар ужо быў апылены. Узялі мы ледзь за трэцюю частку яго вартасці.

Шчур весела смяяўся.

— Гэта будзе гутаркі! Гэта будзе гаю! Але сваё зрабілі. А як з’явіцца магчымасць, дык і трэці раз іх пакладзём!

Некалькі дзён мы патрацілі, каб сабраць на мяліну ўвесь схаваны па розных месцах тавар і каб перанесці яго адтуль да перакупшчыка. Прадалі ўсё і маем вольныя рукі. Вырашылі некалькі дзён адпачыць.

Я і Грабар днём снім у бровары, а ноччу бадзяемся паблізу Ракава. Ходзім па лясах, па палях, па дарогах, а часам запускаемся ў мястэчка. Шчур тым часам рыхтуе нам будучую работу. Сустракаемся з ім начамі.

Зараз у мяне акрамя тых 6000 даляраў, якія даў на захаванне Петрусю, яшчэ 8500 даляраў і больш 2000 рублёў золатам. Большую частку тых грошай схаваў у ліпе Кручка. Грабар таксама захоўвае там свае грошы. Называем гэтую схованку (дупло старой ліпы) нашым банкам.

Неяк вечарам пайшоў разам са Шчурам і Грабаром да Маманта, які закульгаў так моцна, што вымушаны быў пакінуць перамытніцкую працу. Калега сустрэў нас з радасцю. Пазавешваў вокны фіранкамі і пазачыняў ваканіцы. Мы пачалі піць гарэлку. Мамант доўга прыглядаўся да мяне, пасля павольна вымавіў, з напругай складаючы выразы ў словы:

— Ці гэта… праўда… што ты… гэтага?..

— Што? — запытаўся яго.

— Пад-поль-нік?..

Шчур пырснуў смехам, а пасля дадаў:

— Цёмная твая галава, Мамант… Гэта мы ўсе кладзём паўстанцаў. Разумееш?.. Накрываем іх і там і тут… Бачылі яго, калі іх стрыг, ну і плявузгаюць!

Мамант кіўнуў мне галавой, і весела заблішчалі яго вочы.

— Гэта, браце, ім за ўсё! — казаў далей Шчур. — за Кручка, і за Лорда, і за тое, што яны цапы, хамы, быдла!..

Выпіў шклянку гарэлкі і стукнуў кулаком па стале:

— Як захочам, ні адну групу за граніцу не выпусцім! Наша граніца, а не іх! Наша ўжо!.. Нас трое, а іх трыста, і ніводны не пяройдзе! Ніводны!.. Наша граніца!..

Мамант піў і ківаў галавой. Яго твар быў нібы выбіты з каменю, і толькі вочы асілка, дзіцячыя, добрыя, весела ўсміхаліся нам, і ў іх адбівалася мноства розных пачуццяў і думак, якіх ніколі не здолеў выказаць словамі.

Калі збіраліся адыходзіць, Шчур паклікаў жонку Маманта і сказаў ёй:

— Няма ў вас зараз пацехі з мужа… Што?

— Што рабіць? Я не наракаю…

— Хочаце адчыніць краму альбо які-небудзь інтарэс?

Вочы жанчыны радасна бліснулі.

— Але з чаго?

— Я дам 1000 рублёў, — сказаў Шчур.

— I я дам тысячу, — вымавіў услед за ім я.

— Я таксама дам тысячу, — дадаў Грабар.

— Як я гэта вам выплачу? — прамовіла жанчына.

— Увогуле не трэба! Гэта яму, — Шчур паказаў пальцам на Маманта. — Толькі дбайце пра яго, пра гэтага… маманта, бо яго і дзіця скрыўдзіць. А зараз свет такі: слабога, добрага, сарамлівага зубамі загрызуць.

Мы далі жонцы Маманта 3000 рублёў і пакінулі іх жытло.

Назаўтра Шчур прынёс мне пошту, якая прыйшла на яго адрас, але была прызначана мне. Пошта была з Вільні ад Петруся. У ёй знаходзіўся ліст і маленькая скрыначка з дасканалым бэзардоўскім компасам у скураным футарале. Ніколі не думаў пра набыццё компаса, хоць гэта была вельмі зручная і патрэбная для мяне рэч. Зараз мог беспамылкова, у найцямнейшую ноч, па зусім незнаёмай мясцовасці адшукаць патрэбны мне накірунак!

Увечары доўга глядзеў на стрэлку компаса, якая свяцілася, і, замілаваны, думаў пра Петруся:

«Як яму гэта прыйшло ў галаву?.. Аднак жа думаў пра мяне… Купіў гэта мне!..»

13

Пасярэдзіне Краснасельскага лесу, у трох кіламетрах ад граніцы, ляжыць перасечаная наўскос трактам вялізная паляна. З паўднёвага боку той паляны знаходзіцца шырокі, цёмны, густа зарослы дрэвамі лог. Туды часта пракрадаюцца паўстанцы, якія, каб скараціць шлях, хутка пераходзяць паляну і знікаюць у гушчары кустоў, якія разрасліся па берагах логу.

У ста кроках ад левага краю той паляны адной ноччу вырас кусцік, а за ім з’явілася нябачная здалёк ямка. А ў дзесяці кроках, злева, на ўскрайку логу апынулася капа сена… Я сядзеў у ямцы за кусцікам, а Шчур схаваўся ў капе. Грабар вартаваў у хмызняку ў дзесятку кроках ад месца, дзе сутыкаўся край лесу з логам. Такім чынам мы наладзілі сак, накшталт таго, як раней паблізу Гараняў, калі выпадкам злавілі ў яго, замест групы Гетмана, шэсць перамытнікаў і перамытніцу.

Праз гадзіну пасля ўзыходу сонца я заўважыў людзей, якія выходзілі з лесу на другім баку паляны. Крочылі спяшаючыся, стараючыся як хутчэй перайсці адкрытую прастору… Усе ў чорных кароткіх куртках і доўгіх ботах… Набліжаюцца да мяне. Праходзяць у некалькіх кроках ад маёй засады і набліжаюцца да купы кустоў на паляне. Бачу, як ім насустрач, — каб не дапусціць занадта блізка да лесу, — бяжыць Грабар. Паўстанцы не адразу заўважылі яго. Пасля, аслупянеўшы, сталі. Разнёсся голас Грабара:

110