Каханак Вялікай Мядзведзіцы - Страница 104

104

* * *

Скуркі на ложку. Скуркі на стале. Шмат скурак ляжыць на крэслах, на падлозе, на падваконніках. Ёсць тут лісы: жоўтыя, белыя і блакітныя, ёсць і куніцы, выдры, каракуль, вавёркі. Заблудзіліся сюды і 300 скурак янотаў (венгерскіх катоў), 15 пачак па 20 штук у кожнай. Чаму «заблудзіліся» — бо каты звычайна «ідуць» ад нас да Саветаў. Гэта адзіныя скуркі, якія перамытнікі нясуць у Расею.

У пакоі акрамя нас яшчэ трое жыдоў. Гэта гандляры. Яны сарціруюць тавар па гатунках і ўважліва ўглядаюцца ў кожную скурку. Дзьмухаюць на поўсць, спрабуюць даланёй два бакі, глядзяць на святло.

Нарэшце ўвесь тавар параскладаны. Пачынаецца торг паміж Шчурам і купцамі. Са здзіўленнем даведваюся, што вырабленыя скуркі каштуюць танней, чым нявырабленыя. Шчур растлумачыў мне пазней, што ў Еўропе не цэняць расейскія метады вырабу футра і таму за вырабленыя плоцяць менш. Мардэры прадалі агулам па 12,5 даляраў за скурку, а феі — па 20 даляраў за пачку (20 скурак). Гэтага тавару было найбольш. Пасля дамаўляемся на цану венгерскіх катоў — таксама па 20 даляраў за пачку… Гандляры таргуюцца. Клянуцца: «Каб я так сваіх дзяцей не ўбачыў, як я на гэтым інтарэсе трачу!» Нарэшце плоцяць нам за ўсё адразу, агулам 7500 даляраў.

Купцы ўпакавалі тавар у мяшкі і выйшлі з пакоя Шчура. Мы падзялілі грошы паміж сабой па 2500 на кожнага. Пазней падаліся абмываць інтарэс.

Я пайшоў на абед да Петруся. Застаў яго дома. З Петрусём адбылася нейкая незвычайная перамена: хлопец папросту свеціцца шчасцем. Увесь час смяецца, жартуе. Пра граніцу увогуле не згадвае… У памяшканні яго маці адчуваю сябе дзіўна нязграбным. Баюся паварушыцца, каб чаго-небудзь не перакуліць, або не разбіць. Усе адносяцца да мяне ветліва, з далікатнасцю, але ў іх вачах чытаю пільную ўвагу, якую нічым не могуць замаскіраваць… I гэта сапраўды яшчэ больш пазбаўляе мяне смеласці, злуе і выклікае дрэнны настрой.

Улучыўшы вольную хвілінку, прамовіў да Петруся:

— У мяне да цябе ёсць справа!

— Добра… Зараз…

Калі апынуліся адны ў яго пакоі, перадаў яму на захаванне з маёй апошняй долі яшчэ 2000 даляраў. Разам з папярэднімі грашыма зараз атрымлівалася сума ў 6000 даляраў. Тут Пятрусь сказаў:

— А што было б, калі б гэтыя грошы зніклі?.. Каб іх у мяне ўкралі?..

Паглядзеў яму ў вочы і спакойна прамовіў:

— He шкадаваў бы ўвогуле. Калі б мне былі патрэбныя, зарабіў бы вельмі шмат!.. А калі спатрэбяцца табе, дык скажы мне.

— He думай нічога! — адказаў Пятрусь. — Я пажартаваў. Ніхто не ведае, што ў мяне гэтыя грошы, і ніхто іх не ўкрадзе!

Палуднуючы, адчуваю сябе няёмка. Стол пераліваецца белізной. У пакоі кветкі. За сталом сядзяць элегантныя паненкі — сяброўкі Петрусёвай сястры Зосі, і нейкія выпеставаныя панічы. Я тут лішні. He ўмею гаварыць пустых сказаў, не магу дастасавацца да агульнага тону такой кампаніі. Адчуваю гэта і трапляю ў змрочны стан.

Вальней уздыхнуў, калі абед скончыўся, а я атрымаў магчымасць пакінуць залу. Пайшоў разам з Петрусём у сад. Ходзім па алеях і размаўляем. Пасля сядаем на лаўку ў самым далёкім кутку невялікага саду. Закурылі папяросы. Доўга маўчым… Потым пытаю Петруся:

— Ці ты шчаслівы?

Той нейкі момант маўчыць: ён уражаны неспадзяваным пытаннем, пасля адказвае мне:

— Так… Я шчаслівы!

— Сапраўды?

— Так.

— I не сумуеш па хлапцах на граніцы?.. Падумай, зараз залаты сезон! Ночы доўгія, глухія, чорныя! Золата цячэ праз мяжу. Хлопцы крадуцца палямі і лясамі… Робяць днёўкі ў стадолах, у барах!.. П’юць, забаўляюцца… Кожны дзень штосьці новае! Кожную ноч нейкі выпадак!..

Доўга прамаўляю да яго, але праз нейкі час заўважаю здзіўлены погляд Петруся і замаўкаю. Разумею, што зусім не слухаў мяне. А той кажа:

— Ведаеш што?.. Я зусім пра ўсё забыў!

— Зусім?

— Так. He думаю пра гэта… Бо і што там было цікавага?

Тады я падымаюся і кажу:

— Ну! Мне час!.. Чакаюць!

Развітваемся. Паціскае мне даланю і пытаецца:

— Калі прыйдзеш?

— He ведаю.

— Прыходзь заўтра. Абавязкова.

— Магчыма, прыйду.

Выводзіць мяне на вуліцу. Потым вяртаецца. Ідучы па ходніку каля дома, чую праз адчыненае вакно яго вясёлы смех. Іншы, чым звычайна: сакавіты, шчыры, напоўнены жыццесцвярджальнай сілай!..

«Не, ён не наш!»

Крочу па вуліцы. Галава поўніцца бязладнымі ўрыўкамі думак. Нечага шкада. У душы так цяжка, нібы страціў нешта беспаваротна! Іду шукаць сяброў, каб потым пайсці да рэстарацыі: нап’ёмся і закончым вечар у дзевак.

Ад усяго гэтага мяне пачынае ванітаваць. Абрыдлі п’янкі, і хлуслівыя людзі, і горад, у якім праўда пералазіць праз шматлікія кардоны накшталт таго, як мы перакідваем тавар. Тут усё штучнае, бліскучае і вельмі прэтэнцыёзнае, але пад гэтым хаваюцца звычайны бруд і нікчэмны змест… Там я жыў змястоўней. Там людзі шчырыя, і пад кепскай вымовай слоў жывуць залатыя думкі, а ў грудзях яны нясуць жывыя пачуцці і гарачае сэрца. Тут — ніводнай шчырай думкі, ніводнага шчырага слова. Тут усе скрозь, заўсёды прыкідваюцца… выконваюць ролі ў вялізным фарсе… камедыі…трагедыі… Сталы тэатр — і дома, і на вуліцы… Жанчыны тут маскіруюцца багатымі строямі і мудрагелістай белізной, пад якімі нярэдка бруднае, вынішчанае, нездаровае цела. Там пад небагатым уборам і беднай ільняной бялізнай знаходзіцца гарачае і моцнае цела, якое кахае без падману — па поклічу, а не з карысці і цікавасці…

Пачынаю сумаваць… невядома па чым… З’яўляецца намер паскорыць вяртанне на граніцу. Прычына ёсць добрая — трэба выкарыстаць залаты сезон і разлічыцца з паўстанцамі. Пагавару заўтра з хлапцамі.

104