Каханак Вялікай Мядзведзіцы - Страница 75

К оглавлению

75

Зараз паціху ўважліва назіраю за паліцыянтамі. Яны ўпэўнены, што я не ўцяку. Сядзяць нядбайна. Кураць папяросы. Карабіны заціснулі паміж нагамі.

Выскачыць з саняў набок не паспею. Схопяць мяне. А што, калі адштурхнуцца нагамі ад днішча саняў і адкінуцца назад?.. Такім чынам можна лёгка вылецець — перш чым паспеюць працягнуць рукі. Толькі б не зваліцца на галаву…

Пакрыёма ўважліва аглядаю мясцовасць. На выбоінах сані так моцна падскокваюць, што з іх лёгка можна вываліцца. Ногі паліцыянтаў засунуты пад сена і закручаны шынялямі. Перш чым здолеюць падняцца і выскачыць з санак, я ўжо паспею ўстаць і пачну ўцякаць. Апрануты я лёгка, таму змагу бегчы вельмі хутка і, калі не патрапяць першымі кулямі — лёгка ўцяку ад іх.

— Далёка да Івянца? — пытаецца адзін з паліцыянтаў у сябра.

— Тры кіламетры.

Гэта падсцёбвае мяне. Шукаю вачыма прыдатную мясціну і чакаю адпаведнага моманту. Падсоўваю да сябе ступакі ног і цвёрда ўпіраюся ў дно саняў. Выцягнуў далоні з рукавоў. Каб яшчэ не кайданы!

Паліцыянты зноў задымілі папяросы.

Сані памалу ўз’язджаюць на адхон гары. Пры святле месяца бачу доўгі, стромісты нахіл спуску, па якім уніз бяжыць дарога. Злева заўважаю доўгую паласу прыдарожных хмызнякоў, а за імі адкрытае поле.

Кідаю апошні позірк направа, налева: на ахову і мясцовасць. Сані хутка ляцяць з гары ўніз. Імпэт руху адкідае нас на нізкія парэнчы. Тады я раблю целам моцны кідок назад і адпіхваюся нагамі ад днішча саняў.

Узлятаю ў паветра і падаю на дарогу. Ускочыў на ногі і нясуся ўгару па дарозе, па якой хвіліну назад імчалі ўніз сані.

— Трымай каня! Тры-ы-май каня-я-я!

Сані яшчэ ляцяць уніз.

— Трр! — крычыць фурман.

Бягу далей па дарозе ўгару. Зноў азіраюся. Здалёк бачу паліцыянта, які бяжыць па дарозе. Спыніўся. Цэліцца. Я хутка адскокваю ў бок кустоў. Гучыць стрэл. Вылятаю на поле і зноў бягу каля кустоў угару.

Зноў гучыць стрэл. Потым адразу некалькі адзін за другім. Страляюць без цэлі, не бачачы мяне, бо і я іх не бачу.

Узабраўся на самы верх гары, а пасля лёгка і хутка збягаю ўніз. He стаміўся ані, толькі ўзапрэў ад хуткіх рухаў. Некалькі разоў азіраюся. На заснежанай белі дарогі і поля нікога няма.

Адбегся ўжо кіламетр ад верхавіны ўзгорка, калі ў святле месяца ўбачыў сані, што ўз’язджалі на яе. Прыкмеціў недалёка лес. Панёсся туды. Перасек яго на другі бок… Хутка пакрочыў палямі. Зноў увайшоў у лес… Няхай зараз дагоняць мяне!

Зноў лес і зноў поле. Азіраюся навокал. Пуста. У месяцовых промнях пераліваецца снежная бель палёў. Гляджу на зоркі: шукаю напрамак. Вялікая Мядзведзіца паказвае мне дарогу на захад.

«Не, мая каханая, не… Мая дарога вядзе на ўсход… На захадзе для мяне няма месца!»

Частка трэцяя
Здані пагранічча

He хадзі ж ты, мілы,

He хадзі начамі

Па краю магілы

З смерцю за плячамі!

З песні перамытнікаў

1

Зіма. Мароз. Заходзіць сонца. На небе рассцілаюцца шматкаляровыя ўзорыстыя дываны. Яны змяняюцца кожную хвіліну. Сонца не шкадуе фарбаў. Яны багатыя, шчодрыя і адмысловыя.

Стаю без шапкі на вузкай, разбітай санкамі дарозе. Робіцца холадна. Заснежаным падворкам бягу да будынкаў, а потым уваходжу ў вялікую цёплую хату.

Набліжаецца сярэдзіна снежня. Ужо чацвёрты тыдзень жыву на хутары Даўрыльчукоў, што ў трох кіламетрах ад граніцы, паміж Душкавам і Волмай. Да Ракава адсюль 11 кіламетраў. Схаваў мяне тут Лорд. Даўрыльчукі — ягоныя далёкія сваякі.

Хутар ляжыць збоку ад людзей. Да бліжэйшай вёскі два кіламетры. Іншых хутароў паблізу няма. Мяліна надзейная. Магу жыць тут шмат гадоў, і ніхто не знойдзе.

Непадалёку ад хутара ёсць вялікі лес. Адным канцом ён падыходзіць да будынкаў, а другім — бяжыць у далечыню, да граніцы, і цягнецца далёка на ўсход.

Даўрыльчукі — гэта збяднелая да ўзроўню сялян шляхта. У іх 25 дзесяцін зямлі і крыху лесу. Жывуць заможна. Грошы не заціскаюць, а дбаюць пра добры харч і адзенне. З навакольнымі сялянамі кантактаў не трымаюць. Жывуць адасоблена. Сям’я надзіва згодная. З-за драбязы не сварацца. Яны спакойныя і вясёлыя. Праца ў іх спорыцца. У хаце дастатак.

Галаве сям’і — Мацею Даўрыльчуку — 60 гадоў, аднак выглядае на 50. Ён здаровы і дужы, у працы не саступае сынам. Змоладу шмат ездзіў па свеце, таму досыць інтэлігентны, хоць ледзьве ўмее распісацца. У яго магутныя плечы і рукі: ходзіць злёгку нахіліўшыся ўперад. Вочы заўжды весела ззяюць, а на вуснах замёрла лёгкая ўсмешка. Ён любіць шмат распавядаць: кажа трапна і вобразна, праўда, хаатычна. Адчуваю, што пры гэтым яму замінае лішак слоў і думак.

Жонцы Мацея — Ганне — 55 гадоў. Трымаецца проста. Вельмі працавітая. Ніколі не бачыў яе без работы. Гаворыць мала і неахвотна.

У Даўрыльчукоў трое сыноў і чатыры дачкі. Сыны, як дубочкі, а дзяўчаткі, як маладыя ядроныя ліпкі. Усе яны здаровыя, вясёлыя, дужыя, працавітыя. He ведаюць, што такое нервавацца. Заўсёды ўраўнаважаныя, спакойныя. Працуюць шмат і ахвотна. Словы бацькоў для іх святыя, і не трэба звяртацца да прымусу, просьбаў, заахвочванняў ці абяцанак.

Сям’я набожная і трымаецца асвечаных традыцыямі звычаяў. He раз за ядой я ўглядаўся ў «годна» пасеўшых вакол стала сямейнікаў: усе сыны і дочкі падобныя між сабой. Іх мала розняць гады, пол і ўзрост. Маюць здаровыя, свежыя твары; густыя цёмныя валасы, заплеценыя ў дзяўчат у тоўстыя косы; вочы светла-карычневыя, з ззяючым сіняватым адлівам бялкоў. Толькі тварыкі дзяўчат пазбаўлены тых рысаў напорыстасці, якія назіраю ў хлопцаў. Калі сяджу за сталом і гляджу на Даўрыльчукоў, на памяць прыходзіць расейская народная забава: «Ванька-встанька». Гэта чародка вытачаных з дрэва фігурак, велічынёй ад 10 да 2 см. Тыя фігуркі пафарбаваны аднолькавымі колерамі і, за выключэннем памераў, нічым не розняцца. Звычайна іх сем. З круглымі тварамі, галовамі і тулавамі — ног няма. Пахіленая набок кожная з фігурак адразу падымаецца, бо ўнізе закладзена волава. Адсюль назва: «Ванька-встанька».

75