Каханак Вялікай Мядзведзіцы - Страница 7

Перамытнікі размаўлялі напаўголаса. Некаторыя курылі.

— Хлопцы, добра было б пагрэцца! — прагаварыў Ванька Бальшавік.

— Мудра! — хапатліва падтрымаў Болек Лорд, які не абмінаў ніводнай аказіі да выпіўкі.

Пачуўся ўдар далоні аб дно бутэлькі. Проста з рыльца Трафіда доўга піў гарэлку, закінуўшы галаву далёка назад. Пасля падаў мне напаўадпітую пляшку:

— Трымай! Кульні сабе!.. Лепей стане.

Упершыню ў жыцці я піў гарэлку проста з рыльца.

— Цягні да канца! — падахвочваў мяне сябра.

Калі я выпіў гарэлку, ён падаў ладны кавалак каўбасы. Хлеба ў нас не было. Каўбаса мне падалася надзвычайнай. Еў з прагнасцю, не абдзіраючы скурку. Затым запаліў папяросу, якая таксама здалася надзіва духмянай… Зрабілася весела. Адчуваў сябе выдатна. Па ўсім целе полымем разлілася гарэлка. Дадала мне новых сіл.

Амаль праз гадзіну адпачынку накіраваліся далей. Цяпер яшчэ больш пасвятлела. Прызвычаеныя да змроку вочы без напругі адрознівалі ў некалькіх метрах ад мяне рухавую постаць Трафіды. Ісці стала лягчэй. Мінула стомленасць. He адчуваў ніякай трывогі. Прытым быў пэўны ў нашым машынісце.

На паграніччы Юзік Трафіда слыў надзейным, вельмі асцярожным правадніком. Ён ніколі не рызыкаваў. «На ўра» ішоў толькі тады, калі ўжо не было выйсця. Выдатна ведаў шляхі за граніцу і кожны раз зменьваў іх. Адной дарогай ішлі ў Саветы, другой вярталіся назад. З ім найахвотней хлопцы хадзілі «на работу», яму гандляры давяралі самыя каштоўныя тавары. Юзік лічыўся шчасліўчыкам, але шчасце перш за ўсё трымалася на ягонай асцярожнасці… Ён ніколі не блукаў. У найбольш цёмныя восеньскія ночы, пры страшэнным бездарожжы, рухаўся так упэўнена, нібы крочыў днём па добра знаёмай дарозе. Нюхам вычуваў напрамак.

Гэта быў мой адзіны знаёмы ў мястэчку. Мы некалі разам служылі ў войску. Пасля сустрэліся ў Вільні, дзе я доўгі час бадзяўся без працы. Ён жа прыехаў туды на закупы. Калі даведаўся, што цярплю нястачу, прапанаваў падацца да яго на пагранічча. Я адразу наважыўся. Пасля пераезду ў Ракаў пасяліўся ў ягонай хаце, і цяпер упершыню мы вырушылі разам на работу. Юзік не хацеў мяне браць у дарогу. Раіў яшчэ адпачыць, набрацца сілы, але я заўпарціўся: пайду, і вырушыў з ім пры самым блізкім выпадку.

Аднастайнай група Трафіды не была. Часцяком асобныя хлопцы выходзілі з яе і пачыналі працаваць на «ўласную руку», або далучаліся да хаўрусаў іншых перамытнікаў. Іхныя вольныя месцы займалі новыя, і работа не спынялася. У залежнасці ад колькасці «перакіданага» праз граніцу тавару, Трафіда звычайна вадзіў ад сямі да дванаццаці чалавек.

Калі першы раз у Вільні я ўбачыў Трафіду, ледзьве пазнаў яго, хоць і мінула каля двух гадоў ад часоў нашай службы ў войску. Ён схуднеў, загарэў, галаву трымаў крыху ўцягнуўшы ў плечы, нібы баючыся ўдару ззаду, вочы меў злёгку прыплюшчаныя. А калі я ўважліва прыгледзеўся — заўважыў на ягоным твары шмат зморшчын. Ён відавочна пасталеў, хоць і быў толькі на пяць гадоў старэйшы за мяне. Па-ранейшаму застаўся вясёлым, любіў жартаваць і апавядаць показкі, але рабіў гэта ўсё больш неахвотней, нібы пад прымусам. Думкі яго луналі дзесь у іншым месцы. Пасля, праз некалькі гадоў, я зразумеў гэта добра. Зведаў усё тое, што хавалася ў прыплюшчаных вачах сябра, што адвыклі ад дзённага святла.

Мы ішлі палямі і лугамі. Ногі слізгаліся на мокрай траве, абсоўваліся з вузкіх узмежкаў, засмоктваліся ў балоце. Крочылі лясамі, прадзіраліся праз кустоўе. Абміналі ўсялякія перашкоды. Мы маглі адно здагадвацца, усё ведаў толькі Трафіда. Часам здавалася, што ідзём бязмэтна, што збіваемся з напрамку, блукаем… Нядаўна, нібыта, узбіраліся па стромістым адхоне пагорка, на вяршыне якога расла бяроза, што бялела ў цемры. Зараз зноў ускараскваемся па гліністай глебе, і зноў… бяроза. Меў жаданне звярнуць на тое ўвагу Юзіка, аднак рабіць гэта мне не выпадала.

Крадзёмся паўз вёску. Адрозніваю ў цемры шэрыя абрысы будынкаў. Пералазім праз плот. Ідзём па нейкай дарозе. Час ад часу ў некалькіх дзесятках метраў ад нас вынырваюць са змроку агеньчыкі ў вокнах хацін. Стараюся не глядзець туды, бо пасля змрок гусцее і цяжэй сачыць за постаццю Трафіды.

Хоць ветру няма, нечакана паблізу пачынаюць захлынацца ад брэху сабакі — пачулі нас. Мы пайшлі хутчэй. Ступаем на палявую, гліністую сцежку. Яна нібы засмоктвае ступні ног. Намагаючыся, робім кожны крок. У мяне ўзнікае жаданне, нахіліўшыся, падтрымліваць халявы ботаў, якія пры кожным чарговым кроку злазяць з ног. Злосна ўядаючы, за намі пагнаўся нейкі сабака. Думаю: «Добра, што я не іду ззаду». Праз хвіліну чую сабачае скавытанне. Усё ж перапала яму камянём.

Зноў ныраем у цемру. Пнёмся па бездаражы. Цягнемся некуды ў таямнічую далячынь. Раптам я заўважыў, што згубіў дарогу… што не бачу перад сабой Трафідавай ношкі. Пайшоў хутчэй наперад — нікога. Бяру ўлева — нікога. У права — нікога. Ззаду толькі чую злосны голас Лорда: «Чаго круцішся?» Хацеў ужо паклікаць Юзіка, але адчуў, як нехта бярэ мяне за руку.

— Што з табой? — запытаўся Трафіда.

— Цёмна… Згубіў цябе…

— Зараз будзе лепш, — адказвае Юзік і ідзе наперад.

Цяпер ісці выгодна. Увесь час бачу перад сабой выразную белую пляму. Яна сваім трапятаннем нагадвае мне лунаючых у небе галубоў. Гэта Трафіда, каб было мне лягчэй за ім назіраць, заткнуў за каўнер курткі канец белай насоўкі. Зараз нічога больш не бачу навокал, толькі тая белая пляма віруе ў паветры. To шыбуе недзе ў змрочную далячынь, то зноў трапеча перад вачыма.

Алкаголь перастаў дзейнічаць на мяне. Штораз адчуваю большую стомленасць. Адначасова ахоплівае санлівасць. Падцягваю ўгару рамяні ношкі і, нахіліўшыся, усё валакуся наперад за плывучай у бясконцую ноч белай плямай хустачкі на Трафідавай шыі. Заплятаюцца ногі, заносіць управа і ўлева, але іду… хутчэй сілай волі, чым сілай цягліц.